FIRDAUS DEPARI, SEBERAYA
Perkataan
satur rehna ibas cakap India
eme kap Chaturanga empat tentara India (Prajurit, Kuda, Gereta
perang ras Gajah). Kalak Karo melala rupa permainen saturna, lit ia ilakoken
dua kalak lit ka ia piga- piga kalak. Salah sada emkap permainen satur si lit
piga- piga tembe-tembe: satur si bue anak, satur si telu bidak ras sitelu tir
dua menteri ras sada lapis bidak. Lit ka ia igelari satur “simurjah”. Satur
Simurjah e me, aturen permainen ibas satur Karo ija siarah bidak buena 11
ras 3 tirna, menteri 1 tapi la banci murjah ras gajah 2, kuda 2 ras
raja banci murjah ngelawan si arah si deban ija menterina 2
ras menteri 2 enda banci murjah tapi rajana la banci murjah ras 2 gajah 2
kuda 2 tir bidak buena 8. Enda me buah satur kita kalak Karo, bagi banci sinen
i kedai kopi Karo Sekali Seberaya.
Janah ndedah permainen catur si sangana erdalan,
icubaken kami ngerana-ngerana ras sekalak orangtua, si akap kami kin pe banci
nampati kita meteh uga kin satur Simurjah e.
RLG: “Mejuah juah nini bulang, ngerana kal
ateku kita kentisik… Kerna kesemalen si ilakoken kita kalak Karo ibas
ersatur. Uga kin atur Si Murjah nini bulang?”
NBL: “Uai.. eak kerna seser tah pe satur si
imaksutndu kempu nini bulangna, tah kin ersatur ka atendu kita lebe?”
RL: “Kerna percibal ras perdalin satur
simurjah enda enggo aku ercakap- cakap ras piga- piga teman i kede kempundu ah
kedei Karo Sekali saja kerna uga kin sini ertiken SIMURJAH enda nini bulang?”
NBL: “Bage nda kempu nini bulangna sope kuturike,
kam pe arus ngertiken janah ngatusi kerna perdalan satur kempu. Sabap kuturiken
kam pe teh ndu uga perkiam gajah, uga perlompat kuda, uga perdalan bidak, uga
ka raja banci merjat alu perdalan kuda, uga ka raja simurjah ningkah dingen ia
merjat imbang, janah uga ka kuda terdenden uga ka ia raja ibas paksa terdenden,
janah uga ka raja paksa ia mbettu, janah uga ka sah kuda adi la erkawal banci
iperjat raja si ngesahi raja, dingen uga ka kuan- kuan: lanai ka terkaroi
saturna, janah uga ka ikataken emat embun, janah erbuang menteri sah kuda la
tertudung. Enda ia kempu nini bulangna,……..janah uga maka satur simurjah banci
raja ngemat janah la tertudung ….banci ka emat tepung ia kempu nini bulangna,
enda kerna perdalanen satur kempu, enda si ni bahan nini-ninita jaman si adi.”
RL: “Kai kin si iertiken murjah e nini
bulang? Si pernah ku begi eme kap jelma nge ikataken murjah?”
NBL: “Kerna perkataan murjah, lompat ia labo
meganjangsa banci ku lebe banci ku pudi banci ku lebe banci ku kawes banci ku
kemuhen ..o kempu.”
RLG: “Tapi lit ka ikataken landek murjah ni
bulang, e uga ia?”
NBL: “Kerna si ena kempu e biasana landek e
me kap ia arus ngikuti sora gendang ras buku gendang. Ia ngendek alu murjah
ibas buku gendang kempu, la terjeng ngendekken saja o ..kempu banci ka ia ngurjahken
itengah buku gendang.”
RLG: “Kerna landek murjah ndigan-ndigan ka
sicakapken nini bulang. Si perlu man bangku kerna satur simurjah enda ndai
bulang.”
NBL: “Bagenda kempu nini bulangna, ibahan
nini-nininta sada permainen si la ia sitokohen tah la si ombangen ban
raja murjah ngelawan menteri dua, murjah ia satur seri ia kempu. Si apai pe
banci sitalun seri ia la ia situalen saja ngenca la seri kuakap ras satur
si papanna mbiring ras mentar ah kempu.”
RLG: “Si iertiken ….la ia si tokohen la ia si
ombangen kai e nini bulang ku….la kal kap kuantusi.”
NBL: “Je kap enggo teridah maka kita kalak Karo
enda lalap ertimbang tengah rukur, kempu. Arah ja pe ia pang tapi ula ia
sigombangen. Jenari kempu, adi sitik si beluhen banci ka petambahken nangdangi
temanta si ersatur.”
RLG: “Eah bulang, melala nari nge kal pe
pengertin ibas satur enda, lit erbuang, lit emat embun, lit ka ia emat tepung,
lit ka raja nggo mbettu, lit ka ia lanai terkaroi, lit ka petambahken lit ka ia
satur si bue anak.. Sada -sada sitorosi bulang..kai kin ertina erbuang e bulang
ras emat embun ni bulang?”
NBL: “Bagenda kempu. Pengertin erbuang enda e me
sada dalin bas satur lako nehken sura-sura, banci ibuangken menteri tapi isah
alu kuda la tertudung emat ia kempu, labo erbuang tengah pasar e;; ma la
payo…?!”
RLG: “Kai ka bedana ras pedah tua- tua ula
kal kam erbuang lepas impal….nina ni bulang?”
NBL: “Bagenda ka kempu. Sitik banci kujelasken
sabap la je ingan kita ercakap kerna penungkunen ndu eee.. kempu. Ula erbuang
lepas nina, si iertiken emkap kenca lanai lit sekalak manusia si njumpai
perpadanenna ras Dibata gelah keluarga sierceda ate lalap nghamati kalimbubuna
bage ka ia kempu.”
RLG: “Bujur bulang siterusken bulang kerna
emat embun, emat tepung kai ka kie nini bulangku?”
NBL: “Adi ikataken ia emat embun kempu, banci
telu kali erdalin enggo kena sah emat raja, si kena sah ban lanai tertudung ras
lanai banci ia murjah ku kawes kemuhen tah ku ku pudi ras ku lebe tah kin ia
lompat bagi perlompat kuda kempu. Janah ikataken ia emat tepung permatai raja
ia pas itengah tengah papan satur itengah ia kena sah jenari emat
tah raja lanai banci kiam ku ja pe kempu urjahkenna pe bana lanai lit taneh
kerah kempu.”
RLG: “Ndai ikataken ndu lit ka lanai terkaroi
kai kin antusen tah pengertin lanai terkaroi e nibulang…….?”
NBL: “Endam ka tanda kanam-kanam cakap persatur
kempu nini bulangna, nina: “Enggo dung mpal rajandu ena lanai kap terkaroi!”.
Ertina melala kal kempu. Banci jadi dilo pe kerina kalak Karo, saturna enggo
pasti emat, tah kin dilo nini bulang merga Karo-karo kerina tah kin pe ikut pe
si beru Karo kerinana, lanai tertambari. Ertina, dilo pe kerina kalak Karo i
belang pertibi enda encakapkenca, pasti enggo emmat ..ei kempu.”
RLG: “Adi ikataken raja enggo mbettu, kai kin
ertina bulang?”
NBL: “Ue….adi pepagi ikataken mbettu eme kap raja
ibas paksana lanai lit ingan na erdalin teh inganna lompat, tah lanai banci
muit igelari me raja ibas sada paksa mbettu.”
RLG: “E.. seri kap sanga na raja na ibas
situasi si mbau..me bulang?”
NBL: “Ena kempu nini bulangna tanda kita kalak
Karo enggo pantas ncibalken ranan la seri mbettu ras mbau kempu nibulang na…adi
ikataken mbau la cocok ibegi cuping, la sikap bas pusuh, kempu nini bulang na.
RL: “Payo dingen tengteng bulang ..anum aku
pe ikataken enggo mbau raju ndu ena, teh enggo ko mabau ningen banci kang bidak
samping ngerana..me bulang?”
NBL: “La ka gia kujena kal kempu ena gelarna
ngeteh adat tapi la ndalanken adat … cakap ndu ena la cakap si maba kinimajun.”
RLG: “Oee …. eak nini bulang. Nungkun aku
terbagesen kerna catur simurjah enda bulang, kerna iketenna ras peradaten kalak
karo nibulang uga ia turi- turinna?”
NBL: “Ia bagenda kempu. Kerina si lit sini bahan
nini-ninta si kin ulih perukuren kalak Karo, gunana e kerina muat keriahen ukur
kempu. Kai maka bage ningku, kami nini bulangndu nai labo ersatur saja dahin
kami. Lit paksa paksana. Saja ngayak satur la ncedai peradaten, e mehuli ibas
kegeluhen kalak Karo. Labo lit si ngatakensa maka sada permainen satur
labo ngelanggar adat kempu, tapi ija ibas paksa ijadiken satur jadi sada dalin
ku judi, ije me satur enda nggo salah ilebe lebe peradaten kita kalak
Karo. Sabap kai maka bage ningku kempu, lit kang jelma tah manusia njadiken
satur e jadi ingan perjudin tapi perbahan ia ndekah ibas aturenna la melala
kalak si ngikutkesa kempu.”
RLG: “Tik nari kel bulang…..ibas pengertindu
kerna satur simurjah enda, kuakap sada permainen rayat Karo si rulo. Kai kin ia
si tuhuna kal antusenna nangdangi perdalanen kegeluhenta si si
teptep wari si erpala ken Merga Silima, Tutur Siwaluh, Rakut Sitelu
bage pe ras Perkade-kaden Sisepuluhdua, terlebih lebih i jaman enda enggo
jaman si maju bulang nibulang?”
NBL: “Situhuna kal kempu, kerna penungkunen ndu
ena kita arus tetep pagi perdalan kai-kai si lit ibas gelar buah satur kempu.
Kita tetep ngkawal dirinta dahkam melala kal godan tah barang- barang si
mbaru kuidah gundari. Kita tetep nggeluh sikawalen, ibas kita jadi anak
beru arus kita banci ngkawal teman sangkep nggeluh ibas pertibi enda si andingken.
Saja kita arah raja simurjah ibas kotak si waluh kempu, kita si tuhuna arus
ersada tetap si kawalen sabap setan tah iblis nge jadi imbangta si kin
menterina banci murjah duana lako guna nerang kita kempu nini bulangna.
Maun-maun kita arus erkurban guna nehken sura suranta guna ngelawan imbangta.
Kalimbubunta tetap sikawali bage pe senina sembuyakta tah kin anak berunta si
kin ia pang arah lebe si jadi kawalta. La obah na kempu kita ipepajek
raja-menteri-gajah kawes kemuhen –kuda kawes kemuhen- tir kawes kemuhen, bidak
sada baris, si enda tetep lalap sada iketten guna nehken sura sura ibas ngadapi
imbang si la mehuli. Terlebih lebih kita arus si keleng-kelengen guna ndatken
kemalemen ate. Kuncina kal kerna satur enda kempu kita nggeluh lalap sitatang- tatangen
ibas kata wari paksa pe. Adi kita jadi anak beru, kita tetap numpak numpak
kalimbubunta, adi kita anak beru kita aru jadi sikawal kuda dalin nangdangi
kalimbubunta. Bage ka pe kita jadi senina tetap sikawalen man seninanta. Tetap
kita nggeluhken kegeluhen guna nerusken perdalanen peradaten sue ras gelar buah
satur si lit ibahan nini nininta.”
RLG: “Jadi ertina bulang kita tetap:
metenget, megermet, mesimet, metinggel, mediate ibas kita ndalani perdalanen
kegeluhenta segedang -gedang nu wari ma bage kin ia bulang?”
NBL: “Egia kai kin gelar majalah ndu e
kempu, piga piga kali kita nggo ngerana kempu nini bulangna, sabap ma sieteh ka
nge ateta kin kin gelar aron nduee…?”
RLG: “Gelarna Ralinggungi, bulang
ertina nerangi ..lako nehken kata tuhu alu tengteng ni bulang..”
NBL: “Kuakap kap gung si e bolo -bolo sorana.”
RLG: Bage me sura-sura ras perjuangenta,
bulang!”
NBL: “Bujur kempu kerna teh si kuinem enggo
igalari nderbih…”
RLG: “Mejuah-juah bulang.”
Tidak ada komentar
Posting Komentar